Dự báo trong thời gian tới bệnh bệnh hầu có thể xuất hiện trở lại và có thể gây diễn biến phức tạp, nhất là những địa phương có tỷ lệ tiêm chủng vắc xin ở trẻ em không đầy đủ.
Từ năm 2015 đến nay tại Quảng Nam liên tục xuất hiện các ổ dịch Bạch hầu ở các huyện miền núi: Phước Sơn (2015), Tây Giang (2017), Nam Trà my (2017,2018), Bắc trà my (2018), bệnh đã gây ra một số trường hợp tử vong. Dự báo trong thời gian tới bệnh bệnh hầu có thể xuất hiện trở lại và có thể gây diễn biến phức tạp, nhất là những địa phương có tỷ lệ tiêm chủng vắc xin ở trẻ em không đầy đủ.
Bạch hầu là bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc được lây truyền qua đường hô hấp và có khả năng bùng phát thành dịch do loại vi khuẩn bạch hầu gây nên. Vi khuẩn thường khu trú trong mũi, họng, thanh quản...; chúng có thể gây bệnh tại chỗ và toàn thân với những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí có thể gây tử vong.
Đường lây truyền bệnh của vi khuẩn bạch hầu rất dễ dàng, đó là lây theo đường hô hấp do người bệnh, người lành mang vi khuẩn bạch hầu, nói, ho... bắn vi khuẩn vào không khí theo hơi thở và theo các giọt nước bọt nhỏ li ti, khi người lành hít phải, nếu chưa có miễn dịch chống vi khuẩn bạch hầu, đặc biệt là trẻ em sẽ mắc bệnh bạch hầu. Vi khuẩn bạch hầu còn lây lan bởi các dụng cụ, đồ dùng trong sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Nếu một trẻ mắc bệnh, dùng đồ chơi, dụng cụ sinh hoạt, không khí trong nhà ở, lớp học (nếu trẻ đến lớp) sẽ bị lây nhiễm vi khuẩn bạch hầu, khi trẻ em lành sử dụng các đồ chơi, dụng cụ đó hoặc hít không khí trong phòng có lây nhiễm vi khuẩn bạch hầu sẽ bị nhiễm bệnh.
Vi khuẩn bạch hầu là loại vi khuẩn gây bệnh không ưa ánh sáng và nhiệt độ, vì vậy mùa đông là thời kỳ thích hợp nhất để vi khuẩn tấn công và có thể phát triển thành dịch, nhất là trẻ dưới 15 tuổi chưa được tiêm phòng vắc-xin gây miễn dịch đầy đủ dễ bị mắc bệnh.
Vi khuẩn bạch hầu có loại độc tố cực kỳ mạnh (ngoại độc tố) có khả năng gây nên các thể bệnh như bạch hầu họng, bạch hầu thanh quản do chất giả mạc che kín thanh quản làm cho bệnh nhân không có không khí để thở gây suy hô hấp cấp và có thể tử vong nếu cấp cứu không kịp thời. Một thể bệnh bạch hầu không kém phần nguy hiểm là bạch hầu cấp gây viêm cơ tim cấp, suy tim cấp do độc tố của chúng, nếu chủ quan, phát hiện muộn, không khẩn trương cấp cứu, tính mạng của người bệnh sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.
Khi mắc bệnh, bạch hầu có nhiều thể lâm sàng khác nhau, phổ biến nhất là bạch hầu họng, bệnh khởi phát với triệu chứng sốt nhẹ 37,5 - 38oC; trẻ khó chịu, quấy khóc, da xanh, sổ mũi một bên hoặc cả hai bên. Thời kỳ bệnh toàn phát xảy ra từ 2 - 3 ngày, ở họng thường có mànggiả (còn gọi giả mạc) lan tràn ở một bên hoặc cả hai bên tuyến hạnh nhân; trong trường hợp nặng hơn, giả mạc lan tỏa trùm lưỡi gà và màn hầu. Giả mạc thường có màu trắng ngà, dính chặt vào mô ở dưới gây chảy máu khi bóc tách; sau khi bóc tách vài giờ giả mạc lại mọc lại rất nhanh, cổ có hạch cứng, sờ di động, không đau; sổ mũi nước màu trắng. Bệnh nếu được phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh có tiến triển tốt. Nếu phát hiện, chẩn đoán và điều trị muộn; giả mạc lan rộng xuống thanh quản hoặc chuyển biến nặng, bệnh nhân bị triệu chứng nhiễm độc rõ như da xanh tái, mệt lả người, viêm cơ tim; bệnh nhân bị tử vong đột ngột do trụy mạch không hồi phục.
Để phòng biến chứng nguy hiểm của bệnh bạch hầu, khi phát hiện trẻ có dấu hiệu nghi bị bạch hầu cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám và chữa trị ngay, nếu nặng có thể được tiêm kháng huyết thanh bạch hầu để trung hòa ngoại độc tố và trẻ được đo điện tim để theo dõi biến chứng suy tim cấp. Trường hợp cần thiết có thể mở khí quản để cấp cứu kịp thời tránh nghẹt thở gây suy hô hấp.
Khi mắc bạch hầu người bệnh cần cách ly không cho tiếp xúc với người lành. Cần đeo khẩu trang cho cả người bệnh và người chăm sóc (bố mẹ, ông bà, cô nuôi dạy trẻ...). Cần vệ sinh sạch sẽ các đồ dùng, dụng cụ mà người bệnh đã sử dụng, nên có chất sát khuẩn mạnh (cloraminB) tẩy uế các dụng cụ, sàn nhà, quần áo chăn, màn... của người bệnh.
Để phòng bệnh bạch hầu, tốt nhất là tiêm chủng vắc-xin bạch hầu trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Khi có bệnh bạch hầu xuất hiện trong cộng đồng, những người tiếp xúc với người mắc bệnh bạch hầu cần được tiêm vắc-xin bạch hầu và uống thuốc kháng sinh dự phòng theo chỉ định của bác sĩ để tránh bệnh lây lan và gây dịch.
Ts Bs. Trần Văn Kiệm